TAJIRI AMBAYE KWA SASA ANAOKOTA MAKOPO
Leo nataka nakupe kisa cha kweli cha rafiki yangu wa O-level. Mwamba huyu aliyetoka familia ya kawaida kabisa, lakini alikuwa na kiu ya mafanikio isiyo na mfano. Tukiwa shule hakuwa mwanafunzi wa kushika namba za juu, lakini kila mara alikuwa akisema, “Siku moja nitakuwa tajiri mkubwa kuliko walimu wetu wote.” Alikuwa mtu wa maono makubwa, jasiri, na mpenda starehe hata kabla ya kuanza kupata pesa. Lakini huwezi kumtazama leo bila kuona athari za maamuzi aliyofanya alipokuwa na tamaa ya mafanikio ya haraka.
Baada ya kuhitimu sekondari, tulipoteana kwa muda. Miaka mitatu baadaye nikaambiwa yupo mkoa fulani, wilaya fulani, anakimbiza biashara ya vifaa vya ujenzi. Niliambiwa kwa mshangao kuwa kijana wa kawaida sasa ana maduka mawili, analeta mzigo kutoka nje, anatoa tenda kwa kampuni ndogo ndogo, na anaishi maisha ya kifahari. Simu ya kwanza kunipigia ilikuwa usiku mmoja akisema, “Bro, nipo juu ya game sasa. Hapa maisha ni kutumia akili na connection.” Lakini connection alizomaanisha, haikuwa tu za kibinadamu.
Baada ya muda alijikuta akizidiwa na tamaa. Mafanikio aliyokuwa nayo hayakumtosha. Alitaka kuwa miongoni mwa matajiri wakubwa wa nchi. Alielekezwa kwa mganga mmoja maarufu huko Kigoma Kusini. Alisafiri kwa siri, akafika, akafanya taratibu zake. Alirudi akiwa na dawa za kumvutia mteja, kinga dhidi ya maadui wa kibiashara, na masharti magumu. Alikubali masharti yote kwa sababu kichwani mwake ni mafanikio au kufa. Kati ya masharti yake, aliambiwa asioe, asiwahi kuingia kanisani wala msikitini, na lazima kila mwaka afanye tambiko ya damu ya kuku mweusi na unga wa hirizi aliopewa.
Hapo ndipo maisha yake yalipochukua kasi ya ajabu. Maduka yaliongezeka kutoka mawili hadi manne. Alifungua kampuni mbili mpya. Tender kutoka halmashauri mbalimbali zilimiminika. Alichukua tenda ya kujenga vyumba vya madarasa, miradi ya maji, na hata kufunga umeme mashuleni. Magari yakawa kama nguo kwake; kila wiki analeta jipya. Alianza kuwa mtu wa ukarimu wa maonyesho—anatoa laki tano kwa mtoa burudani jukwaani, ananunua pombe kwa meza zote za baa. Maarufu kuliko hata madiwani wa maeneo yake. Mabinti wa kila aina walimfuata; wake wa watu, watoto wa viongozi, warembo wa Instagram, walimu wa sekondari, hata wale wa chuo. Alipewa jina la utani, “Mzee wa Totoz.”
Lakini tamaa ya utajiri wa haraka huwa haikai bila gharama. Ndoto zake zikaanza kuwa na giza. Kila usiku anawaona watu waliokufa wakimuita. Ndoto za mzee aliyekuwa anakuja kumwambia, “Hujamaliza malipo.” Alipojaribu kwenda kanisani mara moja tu, alizimia mbele ya madhabahu. Akaambiwa hajaruhusiwa kung’oa mkataba wa giza bila kulipa. Hapo ndipo mateso yakaanza rasmi. Kila alipojaribu kujitoa kwenye mambo hayo, aliangushwa vibaya zaidi. Biashara zilianza kudorora ghafla. Duka moja likateketea kwa moto wa ajabu bila hata stima kuwa imewashwa. Lingine lilifungwa na TRA kwa madeni ambayo hakuweza kuelewa yalianzia wapi.
Watu waliokuwa wanampa kazi wakageuka ghafla. Akaambiwa amekuwa mtu wa kuogopwa. Akawa anasahau mikutano muhimu. Akawa anaongea peke yake. Siku moja aliporudi nyumbani, mrembo aliyekuwa anaishi naye alimwambia, “Kazi yangu imeisha, usinifuate,” akampulizia unga wa ajabu usoni na kutokomea. Ndoto zikazidi kuwa mbaya, akawa anaamka usiku analia, akipiga kelele kuwa “wanamchoma” au “wanamvunja miguu.”
Hatua kwa hatua, mali zikayeyuka. Akaanza kuuza magari ili kulipa madeni. Maduka yote yakafungwa. Watu waliomzunguka wote wakampotea. Alianza kulewa kila siku. Kila usiku anakunywa ili asilale maana ndoto zilimtesa. Alikonda, sura ikachakaa, hakuweza tena kujitunza. Mwisho wa siku, aliuza kila kitu kilichobaki akaenda Dar es Salaam kutafuta tiba ya kiroho na ushauri wa kitabibu. Hakupata nafuu. Aliishia kuwa ombaomba wa kisasa, mtu wa kukaa kwenye kona za vichochoro, akipiga story za utajiri aliowahi kuwa nao, huku akiwa hana hata mia mfukoni.
Mara ya mwisho nilimuona, alikuwa Kariakoo, kavaa suruali iliyochanika, uso umevimba, viatu vimechakaa, na alikuwa anakusanya visigino vya viatu vya mitumba ili auze kwa chuma chakavu. Nilimuona, nikamuita jina lake, lakini hakuitika. Aliishia kusema kwa sauti ya chini, “Ni heri ningerudi shule… kule nilikosea ni pale nilipoamua kuamini kuwa kuna njia ya mkato.”
Leo hii hana hili wala lile. Alikuwa na kila kitu, lakini tamaa ya kuharakisha mafanikio ilimfanya atumbukie kwenye mtego wa kishetani. Alifikiri anatawala pesa, kumbe ni pesa na nguvu za giza vilikuwa vinamtawala. Maisha yake ni somo kwa wengi. Ni ushuhuda wa jinsi gani mtu anaweza kuanguka kutoka juu kabisa hadi chini ya maisha kwa sababu ya kuchagua njia za mkato, za uchawi na ushirikina.
Rafiki yangu yupo hai, lakini amekufa kiroho, kisaikolojia, na kijamii. Ni kivuli cha mtu aliyewahi kuitwa tajiri.
MWISHO
